Morfologia krwi to jedno z podstawowych badań diagnostycznych, które dostarcza szerokiego wachlarza informacji o stanie zdrowia pacjenta. Jednak wielu pacjentów zastanawia się, czy na jej podstawie można ocenić poziom żelaza w organizmie. Choć żelazo nie jest bezpośrednio oznaczane w morfologii, to analiza wyników krwinek czerwonych i hemoglobiny pozwala na wnioskowanie o jego niedoborach.
Jak oznaczone jest żelazo w morfologii?
Wynik morfologii krwi nie zawiera bezpośredniego wskaźnika poziomu żelaza. Jednak żelazo jest kluczowym pierwiastkiem w produkcji hemoglobiny, białka odpowiedzialnego za transport tlenu w organizmie. Właśnie dlatego stan gospodarki żelazem w organizmie można pośrednio ocenić na podstawie parametrów związanych z krwinkami czerwonymi.
Najważniejszymi parametrami, które mogą sugerować niedobór żelaza, są:
- Hemoglobina (HGB),
- Średnia objętość krwinki czerwonej (MCV),
- Średnia zawartość hemoglobiny w krwince (MCH),
- Średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC),
- Rozkład objętości erytrocytów (RDW).
Hemoglobina
Hemoglobina jest podstawowym wskaźnikiem, który może wskazywać na niedobory żelaza. Wartości referencyjne dla hemoglobiny różnią się w zależności od płci: u mężczyzn wynoszą 13-18 g/dl, a u kobiet 12-16 g/dl. Obniżenie poziomu hemoglobiny poniżej tych wartości może wskazywać na niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Warto podkreślić, że hemoglobina oznaczana jest symbolem HGB i jest kluczowym wskaźnikiem w diagnostyce niedokrwistości. Spadek jej poziomu jest jedną z pierwszych oznak zaawansowanego niedoboru żelaza.
Wskaźniki czerwonokrwinkowe
Wskaźniki te dostarczają informacji o jakości krwinek czerwonych i zawartości hemoglobiny:
- MCV – zmniejszona średnia objętość krwinki czerwonej wskazuje na trudności w produkcji pełnowartościowych erytrocytów, typowe dla niedoboru żelaza.
- MCH – średnia zawartość hemoglobiny w krwince, która również ulega obniżeniu przy niedoborze żelaza.
- MCHC – mierzy średnie stężenie hemoglobiny w krwince, spadające w przypadku niedoboru żelaza.
- RDW – rozkład objętości erytrocytów, wzrastający często wcześniej niż spadek MCV, co czyni go wczesnym sygnałem ostrzegawczym.
Dlaczego sama morfologia nie wystarczy?
Morfologia krwi, mimo że dostarcza cennych informacji, nie pozwala na pełną ocenę gospodarki żelazem w organizmie. Wynika to z faktu, że zmiany w parametrach morfologicznych pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium niedoboru żelaza. Dlatego w diagnostyce konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań.
Pełna diagnostyka powinna obejmować:
- Badanie stężenia żelaza w surowicy krwi,
- Oznaczenie ferrytyny,
- Badanie transferryny i jej zdolności wiązania żelaza (TIBC),
- Analizę rozpuszczalnego receptora transferyny (sTfR).
Ferrytyna i transferryna
Ferrytyna to białko magazynujące żelazo w organizmie, a jej poziom jest jednym z pierwszych wskaźników niedoboru żelaza. Transferryna, białko transportujące żelazo, zwiększa swoje stężenie w przypadku niedoboru żelaza, co pozwala na dokładniejszą ocenę tego pierwiastka w organizmie.
Rozpuszczalny receptor transferyny (sTfR) również wzrasta w przypadku niedoboru żelaza i jest cennym wskaźnikiem w diagnostyce, gdyż jego poziom nie zmienia się w stanach zapalnych.
Jakie objawy mogą wskazywać na niedobór żelaza?
Niedobór żelaza, nawet przy prawidłowej morfologii, może dawać charakterystyczne objawy, takie jak:
- Osłabienie i zmęczenie,
- Senność i bladość skóry,
- Bolesne pęknięcia w kącikach ust,
- Kruche paznokcie i wypadanie włosów.
Te symptomy nie powinny być lekceważone, gdyż mogą być wczesnym sygnałem, że organizm zaczyna wyczerpywać swoje zapasy żelaza.
Kiedy skonsultować się z lekarzem?
W przypadku nieprawidłowych wyników badań lub wystąpienia charakterystycznych objawów, warto skonsultować się z internistą lub hematologiem. Wczesna diagnoza niedoboru żelaza i odpowiednie leczenie mogą zapobiec rozwojowi pełnoobjawowej niedokrwistości i poważnym konsekwencjom zdrowotnym.
Podstawowym krokiem w przypadku stwierdzenia niedoboru żelaza jest suplementacja oraz modyfikacja diety w celu wzbogacenia jej w produkty bogate w ten pierwiastek.
Co warto zapamietać?:
- Morfologia krwi nie zawiera bezpośredniego wskaźnika poziomu żelaza, ale pozwala na pośrednią ocenę jego niedoborów na podstawie parametrów krwinek czerwonych.
- Kluczowe wskaźniki sugerujące niedobór żelaza to: Hemoglobina (HGB), MCV, MCH, MCHC oraz RDW.
- Wartości referencyjne hemoglobiny: 13-18 g/dl dla mężczyzn i 12-16 g/dl dla kobiet; obniżenie poniżej tych wartości może wskazywać na niedokrwistość.
- Pełna diagnostyka niedoboru żelaza powinna obejmować badanie stężenia żelaza, ferrytyny, transferryny oraz rozpuszczalnego receptora transferyny (sTfR).
- Objawy niedoboru żelaza to: osłabienie, senność, bladość skóry, bolesne pęknięcia w kącikach ust, kruche paznokcie i wypadanie włosów; w przypadku ich wystąpienia zaleca się konsultację z lekarzem.
